Processing math: 4%

数学物理学报, 2020, 40(3): 650-661 doi:

论文

解带有扰动数据的第一类Volterra积分方程的谱正则化方法

冯立新,1,2, 杨晓旭2

Spectral Regularization Method for Volterra Integral Equation of the First Kind with Noise Data

Feng Lixin,1,2, Yang Xiaoxu2

通讯作者: 冯立新, E-mail: fenglixin@hlju.edu.cn

收稿日期: 2019-01-15  

基金资助: 国家自然科学基金.  11871198
黑龙江省高校基础研究基金黑龙江大学专项基金项目.  RCYJTD201804

Received: 2019-01-15  

Fund supported: NSFC.  11871198
the Fundamental Research Funds for the Universities of Heilongjiang Province Heilongjiang University Special Fund Project.  RCYJTD201804

摘要

该文的主要目的是通过使用Legendre配置方法和正则化策略来求解带有噪声数据的第一类Volterra积分方程,并给出该方法收敛性分析的严格数学证明.数值实验表明了该方法的有效性.

关键词: 谱方法 ; 正则化策略 ; Volterra积分方程 ; 收敛分析

Abstract

The main purpose of this work is to solve the Volterra integral equation of the first kind with noise data by using both a Legendre-collocation method and a regularization strategy. We provide a rigorous convergence analysis for the proposed method. Some numerical tests are illustrated to demonstrate the validity and effectiveness of the proposed method.

Keywords: Spectral method ; Regularization strategy ; Volterra integral equation ; Convergence analysis

PDF (377KB) 元数据 多维度评价 相关文章 导出 EndNote| Ris| Bibtex  收藏本文

本文引用格式

冯立新, 杨晓旭. 解带有扰动数据的第一类Volterra积分方程的谱正则化方法. 数学物理学报[J], 2020, 40(3): 650-661 doi:

Feng Lixin, Yang Xiaoxu. Spectral Regularization Method for Volterra Integral Equation of the First Kind with Noise Data. Acta Mathematica Scientia[J], 2020, 40(3): 650-661 doi:

1 引言

本文考虑如下形式的第一类Volterra积分方程

x1k(x,s)u(s)ds=g(x),x[1,1],
(1.1)

其中核函数k(x,s),(x,s)Δ:={(x,s)|1<s<x<1},以及源函数g(x),xI:=[1,1]是给定的,而u(s)是一个要求解的未知函数.

Ku:=x1k(x,s)u(s)ds, x[1,1].
(1.2)

通过对核函数k(x,s)s>x上补充定义(即k(x,s)=0,s>x),我们可以将核函数k(x,s)延拓为[1,1]×[1,1]区域上的函数.则方程(1.1)转化为第一类Fredholm方程

11k(x,s)u(s)ds=g(x), x[1,1].
(1.3)

众所周知,具有弱奇性核或连续核的第一类积分算子是紧的.因此,方程(1.1)是不适定的,即:解(如果存在)不连续依赖于数据g(x).但是,因为在使用数值积分公式处理积分项时,不可避免的要产生离散误差.因此,不能直接简单通过离散化直接处理第一类积分方程.随着离散的加细,数值解变得"更糟"不收敛于精确解.在实际问题中,右侧g(x)是不能准确知道的,只知道带有一定误差的测量数据,即假设已知gδ

(1.4)

其中 \delta > 0 是已知的误差水平.我们的目标是解扰动的方程

\begin{equation} Ku^\delta(x) = \int_{-1}^{x}k(x, \tau)u^\delta(\tau){\rm d}\tau = g^\delta(x),~ x\in[-1, 1]. \end{equation}
(1.5)

在这种情况下,必须考虑一种正则化策略来近似求解.至今已有许多求解Volterra型积分方程的数值方法,见文献[1-4, 7-8, 10-12, 15-16]及其参考文献.然而这些文献中很少有工作是求解带扰动数据的第一类Volterra型积分方程.本文的主要目的是通过同时使用Legendre配置方法和正则化策略来求解方程(1.5).我们对所提出的方法给出了严格的收敛性分析,通过一些数值实验验证了所提方法的有效性.

本文结构如下:第2节中我们介绍第一类Volterra积分方程的谱方法;第3节中提供了收敛性分析中所需要的引理;第4节中分别给出了 L^{\infty} L^{2} 空间中的收敛性分析;在第5节中进行了数值实验;最后,在第6节中给出了简要结论.

2 Legendre配置方法和正则化策略

2.1 正则化

如引言中所示,方程(1.1)是不适定的.在这种情况下,解决问题的自然想法是考虑以下正则化策略:

\begin{equation} \alpha u^{\alpha, \delta}(x)+\int_{-1}^{x}k(x, \tau)u^{\alpha, \delta}(\tau){\rm d}\tau = g^\delta(x),~ x\in[-1, 1], \end{equation}
(2.1)

其中 \alpha > 0 是正则化参数.

引理2.1  令 k(x, s)\in C(\bar{\Delta}) ,则方程(2.1)存在唯一解 u^{\alpha, \delta}(x)\in C(I) .

  首先,众所周知,如果核函数 k(x, s)\in L^2(\Delta) ,那么由(1.2)式定义的算子 K 是从 L^2(I) L^2(I) 的紧算子,并且若 k(x, s)\in C(\bar{\Delta}) ,则由(1.2)式定义的算子 K 也是由 C(I) C(I) 的紧算子.下面,我们将证明以下齐次方程只有平凡解 u(x) = 0 ,

\alpha u(x)+\int_{-1}^{x}k(x, s)u(x){\rm d}s = 0,~ x\in[-1, 1].

事实上,通过迭代过程,很容易看出来

\mid u(x)\mid\leq\parallel u\parallel_{L^{\infty}(I)}\frac{(\frac{\mu}{\alpha})^{n}(x+1)^{n}}{n!},~ x\in[-1, 1], \; \; n = 1, 2, \cdots,

其中 \mu = \max_{-1\leq s\leq x\leq1}\mid k(x, s)\mid.

n\to\infty ,我们得到 u(x) = 0, x\in I .最后,利用Riesz定理,非齐次方程(2.1)有唯一解,且 (\alpha I+K)^{-1} 是有界的.证毕.

方程(2.1)的解 u^{\alpha, \delta}(x) 可以写成

\begin{equation} u^{\alpha, \delta}(x) = (\alpha I+K)^{-1}g^\delta(x): = R_\alpha g^\delta. \end{equation}
(2.2)

注2.1  求解问题(1.1)的另一种方法是考虑Tikhonov正则化策略,即

\begin{equation} u^{\alpha, \delta}(x) = (\alpha I+K^*K)^{-1}K^*g^\delta(x): = R_\alpha g^\delta, \end{equation}
(2.3)

其中 K^* 表示 K 的伴随算子.

2.2 离散化

下面,我们使用Legendre配置方法求解方程(2.1).配置点取成 (N+1) 次Legendre-Gauss或Gauss-Radau或Gauss-Lobatto节点 \{x_{i}\}_{i = 0}^{N} .假设方程(2.1)在 x_{i} 处成立,即

\begin{equation} \alpha u^{\alpha, \delta}(x_i)+\int_{-1}^{x_{i}}k(x_{i}, \tau)u^{\alpha, \delta}(\tau){\rm d}\tau = g^\delta(x_{i}),~ 0\leq i\leq N. \end{equation}
(2.4)

对于较小的 x_{i} , u^{\alpha, \delta}(s) 的可用信息较少.为了克服这个困难,我们将积分区间 [-1, x_{i}] 变换成固定区间 [-1, 1] ,然后利用适当的求积公式处理.准确地说,我们首先做一个简单的线性变换 \tau = s(x_{i}, \theta), \theta\in [-1, 1] ,其中

\begin{equation} s(x_{i}, \theta) = \frac{x_{i}+1}{2}\theta+\frac{x_{i}-1}{2}. \end{equation}
(2.5)

则(2.4)式变为

\begin{equation} \alpha u^{\alpha, \delta}(x_i)+\frac{x_{i}+1}{2}\int_{-1}^{1}k(x_{i}, s(x_{i}, \theta))u^{\alpha, \delta}(s(x_{i}, \theta)){\rm d}\theta = g^\delta(x_{i}),~ 0\leq i\leq N. \end{equation}
(2.6)

使用 (N+1) 个节点的Gauss求积公式可得出

\begin{equation} \alpha u^{\alpha, \delta}(x_i)+\frac{x_{i}+1}{2}\sum\limits_{j = 0}^{N}k(x_{i}, s(x_{i}, \theta_{j}))u^{\alpha, \delta}(s(x_{i}, \theta_{j}))\cdot\omega_{j} = g^\delta(x_{i}),~ 0\leq i\leq N, \end{equation}
(2.7)

其中 \omega_{j}, 0\leq j\leq N 是Legendre权重.

我们将使用 u_i^{\alpha, \delta}, 0\leq i\leq N 来表示 u^{\alpha, \delta}(s(x_i, \theta_j)) ,其中 u_i^{\alpha, \delta} = u^{\alpha, \delta}(x_i) .为此,我们使用Lagrange插值多项式逼近 u^{\alpha, \delta}(x) ,即

\begin{equation} u^{\alpha, \delta}(x)\approx\sum\limits_{p = 0}^{N}u_{p}^{\alpha, \delta}L_{p}(x), \end{equation}
(2.8)

其中 L_p p 次Lagrange基函数.联立(2.7)和(2.8)式得

\begin{equation} \alpha u_i^{\alpha, \delta}+\frac{x_{i}+1}{2}\sum\limits_{j = 0}^{N}k(x_{i}, s(x_{i}, \theta_{j}))\sum\limits_{p = 0}^{N}u_{p}^{\alpha, \delta}L_{p}(s(x_{i}, \theta_{j}))\cdot\omega_{j} = g^\delta(x_{i}),~ 0\leq i\leq N. \end{equation}
(2.9)

交换求和顺序得

\begin{equation} \alpha u_i^{\alpha, \delta}+\frac{x_{i}+1}{2}\sum\limits_{p = 0}^{N}u_{p}^{\alpha, \delta} \bigg[\sum\limits_{j = 0}^{N}k(x_{i}, s(x_{i}, \theta_{j}))L_{p}(s(x_{i}, \theta_{j}))\cdot\omega_{j}\bigg] = g^\delta(x_{i}),~ 0\leq i\leq N. \end{equation}
(2.10)

下面讨论谱配置算法如何实现.记 U_N^{\alpha, \delta} = (u_{0}^{\alpha, \delta}, u_{1}^{\alpha, \delta}, \cdots u_{N}^{\alpha, \delta})^{T} g^\delta_{N} = (g^{\delta}(x_{0}) , g^\delta(x_{1}), \cdots, g^\delta(x_{N}))^{T} ,我们可以得到一个矩阵形式的方程

\begin{equation} \alpha U_{N}^{\alpha, \delta}+AU_{N}^{\alpha, \delta} = g^\delta_{N}, \end{equation}
(2.11)

其中矩阵 A 的项由 a_{i, j} 给出:

\begin{equation} a_{ij} = \frac{x_{i}+1}{2}\sum\limits_{p = 0}^{N}k(x_{i}, s(x_{i}, \theta_{p}))L_{j}(s(x_{i}, \theta_{p}))\omega_{p},~ i, j = 0, \cdots, N. \end{equation}
(2.12)

我们定义第一类Volterra积分方程的正则解 u_N^{\alpha, \delta}(x) 如下:

\begin{equation} u_{N}^{\alpha, \delta}(x) = \sum\limits_{p = 0}^{N}u_{p}^{\alpha, \delta}L_{p}(x). \end{equation}
(2.13)

注2.2  此处我们给出计算 L_j 的一种有效算法.这个想法是用Legendre函数 \{P_p(x)\}_{p = 0}^N 来表示 L_j :

\begin{equation} L_{j}(\sigma) = \sum\limits_{p = 0}^{N}\beta_{jp}P_{p}(\sigma), \end{equation}
(2.14)

其中 \beta_{jp} 称为 L_j 的离散多项式系数,它可表示为(见文献[5])

\begin{equation} \beta_{jp} = \frac{1}{r_{p}}\sum\limits_{k = 0}^{N}L_{j}(x_{k})P_{p}(x_{k})\omega_{k} = \frac{1}{r_{p}}P_{p}(x_{j})\omega_{j}, \end{equation}
(2.15)

其中 r_p = \sum\limits_{k = 0}^{N}P_{p}^{2}(x_{k})\omega_{k} = (p+\frac{1}{2})^{-1} , p < N ;对于Gauss和Gauss-Radau公式 r_N = (N+1/2)^{-1} ;对于Gauss-Lobatto公式 r_N = 2/N .从(2.9)和(2.10)式可以得出

\begin{equation} L_{j}(\sigma) = \omega_{j}\sum\limits_{n = 0}^{N}\frac{P_{n}(x_{j})P_{n}(\sigma)}{r_{n}}, \end{equation}
(2.16)

结合 L_p(s) 递推公式可以有效计算 L_j ,进而

\begin{equation} a_{ij} = \frac{x_{i}+1}{2}\omega_{j}\sum\limits_{p = 0}^{N}k(x_{i}, s(x_{i}, \theta_{p}))\omega_{p}\sum\limits_{n = 0}^{N}\frac{P_{n}(x_{j})P_{n}(s(x_{i}, \theta_{p}))}{r_{n}}. \end{equation}
(2.17)

注2.3  对于另一个正则化策略(2.3),我们可以使用类似的过程获得方程

\begin{equation} \alpha U_{N}^{\alpha, \delta}+A^*AU_{N}^{\alpha, \delta} = A^*g^\delta_{N}, \end{equation}
(2.18)

其中, A^* 表示 A 的伴随.

3 一些有用的引理

本节给出一些引理,这些引理将应用于以后的收敛性分析.

引理3.1[5]  设 u\in H^{m}(I) , I: = [-1, 1] , m\geq 1 , \phi \in{\mathcal P}_{N} .使用带有Legendre权的 (N+1) 点Gauss,或Gauss-Radau,或Gauss-Lobatto求积公式计算 u\phi 的积分,则存在一个与 N 无关的常数 C ,满足

\begin{equation} \bigg|\int_{-1}^1 u(x)\phi(x){\rm d}x-(u, \phi)_N\bigg|\leq CN^{-m}|u|_{\widetilde{H}_{m, N}(I)}\|\phi\|_{L^2(I)}, \end{equation}
(3.1)

其中

\begin{equation} |u|_{\widetilde{H}_{m, N}(I)} = \bigg(\sum\limits_{j = min(m, N+1)}^{m}\|u^{(j)}\|^2_{L^2(I)}\bigg)^{1/2},~ (u, \phi)_{N}: = \sum\limits_{j = 0}^{N}u(x_{j})\phi(x_{j})\omega_{j}. \end{equation}
(3.2)

引理3.2[5]  设 u\in H^{m}(I) , I_{N}u 表示 u (N+1) 点Gauss,或Gauss-Radau,或Gauss-Lobatto点插值多项式,即

I_{N}u = \sum\limits_{j = 0}^{N}u(x_{j})L_j(x),

则以下估计式成立

\begin{equation} \begin{array}{ll} \parallel u-I_Nu\parallel_{L^{2}(I)}&\leq {\cal C}N^{-m}\mid u\mid_{\widetilde{H}_{m, N}(I)}, \\ \parallel u-I_Nu\parallel_{H^{l}(I)}&\leq {\cal C}N^{2l-1/2-m}\mid u\mid_{\widetilde{H}_{m, N}(I)}, \ \ \ 1\leq l\leq m. \end{array} \end{equation}
(3.3)

引理3.3 (Gronwall)不等式  如果可积函数 u(x) 满足

u(x) = \lambda\int_{-1}^{x}k(x, s)u(s){\rm d}s+\lambda f(x),

其中 f(x) 是可微函数, \lambda > 0 是一个给定的常数.那么

\begin{equation} \mid u(x)\mid\leq\lambda\mid f(x)\mid+\lambda^{2}\mu e^{\lambda\mu x}\int_{-1}^{x}\mid f(s)\mid e^{-\lambda\mu s}{\rm d}s,~ x\in [-1, 1], \end{equation}
(3.4)

并且

\begin{equation} \parallel u\parallel_{L^{2}(I)}\leq{\cal C}_{\lambda}\parallel f\parallel_{L^{2}(I)}, \end{equation}
(3.5)

其中 \mu = \max_{x, s\in I}\mid k(x, s)\mid 并且 {\cal C}_{\lambda} = \lambda(2-2\lambda\mu-\frac{1}{2}+\frac{e^{4\lambda\mu}}{2})^{\frac{1}{2}}.

  直接计算可得

\begin{eqnarray*} \mid u(x)\mid&\leq&\lambda\int_{-1}^{x}\mid k(x, s)\mid \cdot\mid u(s)\mid {\rm d}s+\lambda\mid f(x)\mid\\ &\leq&\lambda\max\limits_{x, s\in I}\mid k(x, s)\mid \int_{-1}^{x}\mid u(s)\mid {\rm d}s+\lambda\mid f(x)\mid\\ &\leq&\lambda\mu\int_{-1}^{x}\mid u(s)\mid {\rm d}s+\lambda\mid f(x)\mid. \end{eqnarray*}

\xi(x): = \lambda\mu\int_{-1}^{x}\mid u(s)\mid {\rm d}s+\lambda\mid f(x)\mid,

我们可得

\xi'(x) = \lambda\mu\mid u(x)\mid+\lambda(\mid f(x)\mid)' \leq\lambda\mu\xi(x)+\lambda(\mid f(x)\mid)',

(e^{-\lambda\mu x}\xi(x))'\leq\lambda e^{-\lambda\mu x}(\mid f(x)\mid)'.

在区间 [-1, x] 上,对上面不等式求积分可得

e^{-\lambda\mu x}\xi(x)\leq e^{\lambda\mu}\xi(-1)+\lambda\int_{-1}^{x}e^{-\lambda\mu s}(\mid f(s)\mid)'{\rm d}s.

进而

\begin{eqnarray*} \xi(x)&\leq& e^{\lambda\mu (x+1)}\lambda\mid f(-1)\mid+\lambda e^{\lambda\mu x}\int_{-1}^{x} e^{-\lambda\mu s}(\mid f(s)\mid)'{\rm d}s\\ & = &e^{\lambda\mu (x+1)}\lambda\mid f(-1)\mid+\lambda e^{\lambda\mu x}[e^{-\lambda\mu s}\mid f(s)\mid|_{-1}^{x}-\int_{-1}^{x}\mid f(s)\mid(-\lambda\mu)e^{-\lambda\mu s}{\rm d}s]\\ & = &e^{\lambda\mu (x+1)}\lambda\mid f(-1)\mid+\lambda\mid f(x)\mid-\lambda e^{\lambda\mu (x+1)}\mid f(-1)\mid+\lambda^{2}\mu e^{\lambda\mu x}\int_{-1}^{x}\mid f(s)\mid e^{-\lambda\mu s}{\rm d}s\\ &\leq &\lambda\mid f(x)\mid+\lambda^{2}\mu e^{\lambda\mu x}\int_{-1}^{x}\mid f(s)\mid e^{-\lambda\mu s}{\rm d}s. \end{eqnarray*}

于是

\mid u(x)\mid\leq\xi(x)\leq \lambda\mid f(x)\mid+\lambda^{2}\mu e^{\lambda\mu x}\int_{-1}^{x}\mid f(s)\mid e^{-\lambda\mu s}{\rm d}s,

\mid u(x)\mid\leq\lambda\mid f(x)\mid+\lambda^{2}\mu e^{\lambda\mu x}\int_{-1}^{x}\mid f(s)\mid e^{-\lambda\mu s}{\rm d}s.

简单的计算可得

\begin{eqnarray*} \int_{-1}^{x}\mid u(x)\mid^{2}{\rm d}x&\leq&2\lambda^{2}\int_{-1}^{x}\mid f(x)\mid^{2}{\rm d}x+2\lambda^{4}\mu^{2}\int_{-1}^{1}e^{2\lambda\mu x} \bigg(\int_{-1}^{x}\mid f(s)\mid e^{-\lambda\mu s}{\rm d}s^{2}\bigg){\rm d}x\\ &\leq&2\lambda^{2}\int_{-1}^{x}\mid f(x)\mid^{2}{\rm d}x+2\lambda^{4}\mu^{2}\int_{-1}^{1} \bigg(e^{2\lambda\mu x}\int_{-1}^{x}e^{-2\lambda\mu s}{\rm d}s\bigg){\rm d}x\int_{-1}^{1}\mid f(x)\mid^{2}{\rm d}x\\ & = &\lambda^{2}\bigg(2+\frac{e^{4\lambda\mu}-1}{2}-2\lambda\mu\bigg)\int_{-1}^{1}\mid f(x)\mid^{2}{\rm d}x. \end{eqnarray*}

因此

\parallel u\parallel_{L^{2}(I)}\leq \lambda \bigg(2-2\lambda\mu-\frac{1}{2}+\frac{e^{4\lambda\mu}}{2}\bigg)^{\frac{1}{2}}\parallel f\parallel_{L^{2}(I)} = {\cal C}_{\lambda}\parallel f\parallel_{L^{2}(I)}.

引理3.3证毕.

4 收敛分析

在本节中,我们将在 L^{2} L^{\infty} 空间中分别进行收敛性分析.为此,我们假设无扰动方程(1.1)存在唯一解.通过应用三角形不等式,精确解 u(x) 与正则解 u_{N}^{\alpha, \delta}(x) 之间的误差分成两部分

\begin{equation} \|u(x)-u_{N}^{\alpha, \delta}(x)\| \leq \|u(x)-u^{\alpha, \delta}(x)\|+\|u^{\alpha, \delta}(x)-u_{N}^{\alpha, \delta}(x)\|. \end{equation}
(4.1)

接下来,我们将分别估计 \|u(x)-u^{\alpha, \delta}(x)\| \|u^{\alpha, \delta}(x)-u_{N}^{\alpha, \delta}(x)\| .

4.1 \|u^{\alpha, \delta}-u_{N}^{\alpha, \delta}\| 的误差估计

对任意常数 \alpha > 0 ,令 u_{i}^{\alpha, \delta} 为方程(2.10)的解,即

\begin{equation} \alpha u_{i}^{\alpha, \delta}+\frac{x_{i}+1}{2}\sum\limits_{p = 0}^{N}u_{p}^{\alpha, \delta} \bigg[\sum\limits_{j = 0}^{N}k(x_{i}, s(x_{i}, \theta_{j}))L_{p}(s(x_{i}, \theta_{j}))\omega_{j}\bigg] = g^\delta(x_{i}), \; \; \; \; \; 0\leq i\leq N. \end{equation}
(4.2)

按照(3.2)式的表示,令

\begin{equation} (k(x, s), \phi(s))_{N, s}: = \sum\limits_{j = 0}^{N}k(x, s(x, \theta_{j}))\cdot\phi(s(x, \theta_{j}))\omega_{j}. \end{equation}
(4.3)

那么(4.2)式可以写成

\begin{equation} \alpha u_{i}^{\alpha, \delta}+\frac{x_{i}+1}{2}(k(x_{i}, s), u_{N}^{\alpha, \delta}(s))_{N, s} = g^\delta(x_{i}), \end{equation}
(4.4)

于是有

\begin{equation} \alpha u_{i}^{\alpha, \delta}+\frac{x_{i}+1}{2}\int_{-1}^{1}k(x_{i}, s(x_{i}, \theta_{j}))u_{N}^{\alpha, \delta}(s(x_{i}, \theta)){\rm d}\theta = g^\delta(x_{i})+E_{1}(x_{i}), \; \; \; \; \; 0\leq i\leq N, \end{equation}
(4.5)

其中

E_{1}(x) = \frac{x+1}{2}\int_{-1}^{1}k(x, s(x, \theta))u_{N}^{\alpha, \delta}(s(x, \theta)){\rm d}\theta-\frac{x+1}{2}(k(x, s), u_{N}^{\alpha, \delta}(s))_{N, s}.

根据引理3.1可得

\mid E_{1}(x)\mid<{\cal C}N^{-m}\mid k(x, s(x, \theta))\mid_{\widetilde{H}_{m, N}(I)}\cdot\parallel u_{N}^{\alpha, \delta}\parallel_{L^{2}(I)}.

从(4.5), (2.7)和(2.9)式可得

\begin{equation} \alpha u_{i}^{\alpha, \delta}+\int_{-1}^{x_{i}}k(x_{i}, s)u_{N}^{\alpha, \delta}(s){\rm d}s = g^\delta(x_{i})+E_{1}(x_{i}), \; \; \; \; \; 0\leq i\leq N. \end{equation}
(4.6)

在(4.5)式两边同时乘以 L_{i}(x) 并从 0 N 求和得到

\begin{equation} \alpha u_{N}^{\alpha, \delta}(x)+I_{N}\bigg(\int_{-1}^{x}k(x, s)u^{\alpha, \delta}(s){\rm d}s\bigg) +I_{N}\bigg(\int_{-1}^{x}k(x, s)e^{\alpha, \delta}(s){\rm d}s\bigg) = I_{N}(g^\delta)+I_{N}(E_{1}), \end{equation}
(4.7)

其中 I_N 是引理3.2中定义的插值算子, e^{\alpha, \delta} 表示误差函数,即

e^{\alpha, \delta} = u_N^{\alpha, \delta}(x)-u^{\alpha, \delta}(x).

由(4.7)和(2.7)式得出

\begin{equation} \alpha e^{\alpha, \delta}(x)+\int_{-1}^{x}k(x, s)e^{\alpha, \delta}(s){\rm d}s = I_{N}(E_{1})+E_{2}+E_{3}, \end{equation}
(4.8)

其中

E_{2} = \alpha (I_{N}(u^{\alpha, \delta}(x))-u^{\alpha, \delta}(x)), \ \ E_{3} = \int_{-1}^{x}k(x, s)e^{\alpha, \delta}(s){\rm d}s-I_{N}\bigg(\int_{-1}^{x}k(x, s)e^{\alpha, \delta}(s){\rm d}s\bigg).

应用Gronwall不等式得出

\begin{equation} \parallel e^{\alpha, \delta}\parallel_{L^{2}(I)}\leq{\cal C}_{\alpha}(\parallel I_{N}(E_{1})\parallel_{L^{2}(I)}+ \parallel E_{2}\parallel_{L^{2}(I)}+\parallel E_{3}\parallel_{L^{2}(I)}), \end{equation}
(4.9)

其中

{\cal C}_{\alpha} = \frac{1}{\alpha} \bigg(\frac{2}{\alpha^{2}}-\frac{2\mu}{\alpha}-\frac{1}{2}+\frac{e^{\frac{4\mu}{\alpha}}}{2} \bigg)^{\frac{1}{2}}\leq e^{\frac{2\mu}{\alpha}}, \ \ ({\alpha \ \hbox {足够小}}).

下面我们分别估计(4.9)式的最后三项.

\begin{eqnarray} \parallel I_{N}(E_{1})\parallel_{L^{2}(I)} &\leq&{\cal C}N^{-m}\max\limits_{x\in I}\mid k(x, s(x, .))\mid_{\widetilde{H}_{m, N}(I)}\cdot\parallel u_{N}^{\alpha, \delta}\parallel_{L^{2}(I)}\max\limits_{x\in I}\sum\limits_{j = 0}^N\mid L_{j(x)}\mid \\ &\leq&{\cal C}N^{\frac{1}{2}-m}\max\limits_{x\in I}\mid k(x, s(x, .))\mid_{\widetilde{H}_{m, N}(I)}\cdot\parallel u_{N}^{\alpha, \delta}\parallel_{L^{2}(I)} \\ &\leq&{\cal C}N^{\frac{1}{2}-m}\max\limits_{x\in I}\mid k(x, s(x, .))\mid_{\widetilde{H}_{m, N}(I)}\cdot(\parallel e^{\alpha, \delta}\parallel_{L^{2}(I)}+\parallel u^{\alpha, \delta}\parallel_{L^{2}(I)}). \end{eqnarray}
(4.10)

根据引理3.2得

\begin{equation} \parallel E_{2}\parallel_{L^{2}(I)}\leq{\cal C}N^{-m}\mid u^{\alpha, \delta}(x)\mid_{\widetilde{H}_{m, N}(I)}, \end{equation}
(4.11)

\begin{equation} \parallel E_{3}\parallel_{L^{2}(I)}\leq{\cal C}N^{-1}\parallel k(x, x)e^{\alpha, \delta}(x)+\int_{-1}^{x}k(x, s)e^{\alpha, , \delta}(s){\rm d}s\parallel_{L^{2}(I)}. \end{equation}
(4.12)

应用以上估计及(4.9)式可得

\begin{eqnarray} \parallel e^{\alpha, \delta}\parallel_{L^{2}(I)}&\leq&{\cal C}_{\alpha}N^{\frac{1}{2}-m}\max\limits_{x\in I}\mid k(x, s(x, .)) \mid_{\widetilde{H}_{m, N}(I)}(\parallel e^{\alpha, \delta}\parallel_{L^{2}(I)} +\parallel u^{\alpha, \delta}\parallel_{L^{2}(I)}) \\ &&+{\cal C}_{\alpha}N^{-m}\mid u^{\alpha, \delta}\mid_{\widetilde{H}_{m, N}(I)}+{\cal C}_{\alpha}N^{-1}\parallel e^{\alpha, \delta}\parallel_{L^{2}(I)}. \end{eqnarray}
(4.13)

N 充分大,我们有

\begin{eqnarray} \parallel u^{\alpha, \delta}(x)-u_{N}^{\alpha, \delta}(x)\parallel_{L^{2}(I)}&\leq&{\cal C}_{\alpha}N^{\frac{1}{2}-m}\max\limits_{x\in I}\mid k(x, s(x, .))\mid_{\widetilde{H}_{m, N}(I)}\parallel u^{\alpha, \delta}\parallel_{L^{2}(I)}\\ &&+{\cal C}_{\alpha}N^{-m}\mid u^{\alpha, \delta}\mid_{\widetilde{H}_{m, N}(I)} \\ &\leq&e^{\frac{2\mu}{\alpha}}N^{\frac{1}{2}-m}\max\limits_{x\in I}\mid k(x, s(x, .))\mid_{\widetilde{H}_{m, N}(I)}\parallel u^{\alpha, \delta}\parallel_{L^{2}(I)} \\ &&+e^{\frac{2\mu}{\alpha}}N^{-m}\mid u^{\alpha, \delta}\mid_{\widetilde{H}_{m, N}(I)}. \end{eqnarray}
(4.14)

定理4.1  令 u(x) 是Volterra方程(1.1)的精确解,并假设

u_{N}^{\alpha, \delta}(x) = \sum\limits_{p = 0}^{N}u_{p}^{\alpha}L_{p}(x),

其中 u_{p}^{\alpha} 由(2.9)式给出,而 L_{p}(x) 是与Gauss点 \{x_{j}\}_{j = 0}^{N} 相关的 p 次Lagrange基函数.如果 u\in H^{m}(I) ,则对于 m\geq 1 , N 充分大时有

\begin{eqnarray*} \parallel u^{\alpha, \delta}(x)-u_{N}^{\alpha, \delta}(x)\parallel_{L^{2}(I)}&\leq&{\cal C}_{\alpha}N^{\frac{1}{2}-m}\max\limits_{x\in I}\mid k(x, s(x, .))\mid_{\widetilde{H}_{m, N}(I)}\parallel u^{\alpha, \delta}\parallel_{L^{2}(I)}\\ &&+{\cal C}_{\alpha}N^{-m}\mid u^{\alpha, \delta}\mid_{\widetilde{H}_{m, N}(I)}, \end{eqnarray*}

其中 s(x_{i}, \theta) 由(2.5)式定义,并且 C 是一个与 N 无关的常数.

注4.1  按照与定理4.1相同的步骤,我们还可以得到

\begin{eqnarray*} \parallel u^{\alpha, \delta}(x)-u_{N}^{\alpha, \delta}(x)\parallel_{L^{\infty}(I)} &\leq&{\cal C}_{\alpha}N^{\frac{1}{2}-m}\max\limits_{x\in I}\mid k(x, s(x, .))\mid_{\widetilde{H}_{m, N}(I)}\parallel u^{\alpha, \delta}\parallel_{L^{2}(I)}\\ &&+{\cal C}_{\alpha}N^{\frac{3}{4}-m}\mid u^{\alpha, \delta}\mid_{\widetilde{H}_{m, N}(I)}. \end{eqnarray*}

4.2 \|u-u^{\alpha, \delta}\| 的估计

(\mu_j, \phi_j, \psi_j)^{+\infty}_{j = 1} 为算子 K 的奇异系统.由Picard定理方程(1.1)的解 u(x) 可写为如下收敛级数的形式

\begin{equation} u(x) = \sum\limits_{j = 1}^\infty \frac{1}{\mu_j}(g(x), \psi_j(x))\phi_j(x). \end{equation}
(4.15)

利用 K 的奇异系统 (\mu_j, \phi_j, \psi_j) 的性质,方程(2.1)的解 u^{\alpha, \delta}(x) 具有如下形式

\begin{equation} R_\alpha g^\delta = u^{\alpha, \delta}(x) = \sum\limits_{j = 1}^\infty \frac{1}{\alpha+\mu_j}(g^\delta(x), \psi_j(x))\phi_j(x). \end{equation}
(4.16)

利用三角不等式简单计算得

\begin{eqnarray} \parallel u^{\alpha, \delta}(x)-u(x)\parallel& \leq& \parallel u^{\alpha, \delta}(x) -R_\alpha g(x)\parallel+\|R_\alpha g(x)-u(x)\| \\ & \leq &\|R_\alpha\|\parallel g^\delta(x) - g(x)\parallel+\|R_\alpha Ku(x)-u(x)\| \\ & \leq& \|R_\alpha\|\delta+\bigg\|\sum\limits_{j = 1}^\infty \frac{\alpha}{\alpha+\mu_j}(u(x), \phi_j(x))\phi_j(x)\bigg\| \\ & = &\|R_\alpha\|\delta+\bigg(\sum\limits_{j = 1}^\infty\frac{\alpha^2}{(\alpha+\mu_j)^2}(u(x), \phi_j(x))^2\bigg)^{1/2}. \end{eqnarray}
(4.17)

显然,当 \alpha\to 0 时第二项趋于零,而 \|R_\alpha\| 趋向于 \infty ,因此,我们需要选择依赖于 \delta \alpha = \alpha(\delta) 以使总误差尽可能小,即

\begin{equation} \lim\limits_{\delta\to 0} \alpha(\delta) = 0,~ \lim\limits_{\delta\to 0}(\|R_{\alpha(\delta)}\|\delta+ \|R_{\alpha(\delta)} Ku(x)-u(x)\|) = 0. \end{equation}
(4.18)

\alpha = \alpha(\delta) 的选取要根据核函数 k(x, s) 的具体表达式去确定.对于取定的 \alpha = \alpha(\delta) ,从误差表达式(4.14)可知,当 N 趋于无穷大时 \parallel u^{\alpha, \delta}(x)-u_{N}^{\alpha, \delta}(x)\parallel_{L^{2}(I)} 趋于零.因此,当 \delta 趋于零时,精确 u(x) 与正则解 u_{N}^{\alpha, \delta}(x) 之间的总误差趋于零,即我们的方法是收敛的.

注4.2  对于另一种正则化策略(2.3),即 u^{\alpha, \delta}(x) = (\alpha I+K^*K)^{-1}K^*g^\delta(x): = R_\alpha g^\delta , \|u(x)-u^{\alpha, \delta}(x)\| 的估计如下

\begin{eqnarray*} \parallel u^{\alpha, \delta}(x)-u(x)\parallel& \leq& \|R_\alpha\|\delta+\|R_\alpha Ku(x)-u(x)\|\\ & = & \|R_\alpha\|\delta+\bigg(\sum\limits_{j = 1}^\infty \frac{\alpha^2}{(\alpha+\mu_j^2)^2}(u(x), \phi_j(x))^2\bigg)^{1/2}. \end{eqnarray*}

5 数值实验

本节的目的是给出一些简单的示例说明所提方法的有效性.数值实验是使用Matlab语言实现的.不失一般性,我们只使用Legendre-Gauss节点(即 L_{N+1}(x) 的零点作为配置点).对于Legendre-Gauss点,相应的权重为 \omega_{j} = \frac{2}{(1-x_{j}^{2})[p'_{N+1}(x_{j})]^{2}}, \; 0\leq j\leq N .离散噪声数据 g^{\delta} 是通过在精确数据 g 中加入随机噪声而得到的,即

g^{\delta} = g+\varepsilon {\rm randn}(size(g)),

\delta 是在均方根意义下的误差水平,

\delta: = \|g^{\delta}-g\|_{l^{2}} = \sqrt{\frac{1}{N+1}\sum^{N}_{i = 0}(g^{\delta}_{i}-g_{i})^{2}}.

在这里,函数 {\rm randn}(size(g)) 返回一个随机数组(其元素是由均值 0 ,方差 \sigma^{2} = 1 的正态分布生成),其大小与 g 相同.

RMSE表示

{\rm RMSE}: = \sqrt{\frac{1}{N+1}\sum^{N}_{j = 0}(u(x_j)-u_j)^{2}} ,

其中 N 是测试点的总数.

例5.1  第一个例子是一个数值微分问题.更准确地说,在方程(2.1)中核函数 k(x, s) g(x) 取为

k(x, s) = 1,~ g(x) = x^3+1.

相应的精确解由 u(x) = 3x^{2} 给出.

表 1可以看出,如果数据无扰动,通过使用谱方法求解第一类Volterra方程可以获得谱精度.我们还可以从表 1中看到,误差不随 N 的增加而减小,因为第一类Volterra积分算子是紧的,即,我们解决的问题是不适定的.

表 1   例5.1对不同的N(\alpha=0, \varepsilon=0)的误差情况

N6810121416
{\rm RMSE} 1.51\times 10^{-14} 2.53\times 10^{-14} 1.85\times 10^{-13} 4.73\times 10^{-13} 2.72\times 10^{-13} 7.91\times 10^{-12}

新窗口打开| 下载CSV


表 2可以看出,如果数据扰动时,使用谱方法(未使用正则化时)计算误差显著增加了.

表 2   例5.1对不同的N(\alpha=0, \varepsilon=0.01)的误差情况

N46810121416
{\rm RMSE} 0.0264 0.00650.0597 0.0823 0.0897 0.0930 0.0961

新窗口打开| 下载CSV


表 3给出的是误差级数 \epsilon 给定条件下,取不同正则化参数时的正则化解的误差.由表 3可以看出正则化参数要适当的选取,既不能太大,也不能太小,要与 N 有关.

表 3   例5.1对不同的\alpha(\varepsilon=0.001)的误差情况

\alpha0.10.010.0010.00010.000010
{ N=4} 0.2094 0.0413 0.00320.00040.00120.0014
{ N=6} 0.2715 0.0679 0.00900.00320.00070.0013
N=8 0.2927 0.1036 0.00780.00550.00240.0031

新窗口打开| 下载CSV


例5.2  第二个例子中,考虑方程(2.1)中

k(x, s) = e^{xs},~ g(x) = \frac{1}{x+4}(e^{x(x+4)}-e^{-(x+4)}).

u(x) = e^{4x} 是相应的精确解.表 4-5显示了具有不同参数的正则化解的误差.

表 4   例5.2对不同的N(\alpha=0, \varepsilon=0)的误差情况

N46810121416
{\rm RMSE} 10.245 1.349 0.099 0.005 1.42\times 10^{-4} 3.25\times 10^{-6} 5.64\times 10^{-8}

新窗口打开| 下载CSV


表 5   例5.2对不同的\alpha(\varepsilon=0.001)的误差情况

\alpha0.10.010.0010.00010.000010
{ N=8} 6.302 0.744 0.1600.1000.0530.101
{ N=10} 6.264 0.667 0.0650.0130.0070.002
{ N=12} 6.262 0.658 0.0660.0060.0040.003

新窗口打开| 下载CSV


6 结论

本文利用Legendre配点法和正则化策略,给出了第一类Volterra积分方程的数值解法.这项工作最重要的贡献在于,我们对所提出的方法进行了严格的收敛分析.通过数值试验验证了该方法的有效性.然而,本文尚未给出收敛速度.这一点将在我们未来的工作中加以考虑.

参考文献

Brunner H .

A note on collocation methods for Volterra integral equations of the first kind

Computing, 1979, 23, 179- 187

DOI:10.1007/BF02252096      [本文引用: 1]

Brunner H . Collocation Methods for Volterra Integral and Related Functional Quations Methods. Cambridge: Cambridge University Press, 2004

Brunner H , Kauthen J P .

The numerical solution of two-dimensional Volterra integral equation

IMA J Numer Anal, 1989, 9, 45- 59

URL    

Brunner H , Tang T .

Polynomial spline collocation methods for the nonlinear Basset equation

Comput Math, 1989, 18, 449- 457

[本文引用: 1]

Canuto C , Hussaini M Y , Quarteroni A , Zang T A . Spectral Methods:Fundamentals in Single Domains. New York: Springer-Verlag, 2006

[本文引用: 3]

Delves L M , Mohanmed J L . Computational Methods for Integral Equations. Cambridge: Cambridge University Press, 1985

Elnagar C N , Kazemi M .

Chebyshev spectral solution of nonlinear Volterra-Hammerstein integral equations

J Comput, 1996, 76, 147- 158

[本文引用: 1]

Frank D H , Richard W .

High methods for Volterra integral equations of the first kind

Siam J Numer Anal, 1973, 10, 647- 664

DOI:10.1137/0710057      [本文引用: 1]

Guo B , Wang L .

Jacobi approximations in non-uniformly Jacobi-weighted Sobolev spaces

J Approx Theory, 2004, 128, 1- 41

DOI:10.1016/j.jat.2004.03.008     

Holyhead P A W , Mckee S , Taylor P J .

Multistep methods for solving linear Voltrra integral equations of the first kind

Siam J Numer Anal, 1975, 12, 698- 711

DOI:10.1137/0712052      [本文引用: 1]

Kauthen J P , Brunner H .

Continuous collocation approximations to solutions of first kind Volterra equations

Mathematics of Computation, 1997, 66, 1441- 1459

DOI:10.1090/S0025-5718-97-00905-8     

Mckee S , Tang T , Diogo T .

An Euler-type method for two-dimensional Volterra integral equations of the first kind

IMA J Numer Anal, 2000, 20, 423- 440

DOI:10.1093/imanum/20.3.423      [本文引用: 1]

Qu C K , Wong R .

Szego's conjecture on Lebesgue constants for Legendre series

Pacific J Math, 1998, 135, 157- 188

Shen J , Tang T . Spectral and High-Order Methods with Applications. Beijing: Science Press, 2006

Tian H C. Spectral Method for Volterra Integral Equation[D]. Vancouver: Simon Fraser University, 1995

[本文引用: 1]

Tang T , Xu X , Cheng J .

On spectral methods for Volterra integral equations and the convergence analysis

J Compu Math, 2008, 26, 825- 837

[本文引用: 1]

/